Medicijngebruik bij salamanders

Medicijnengebruik bij salamanders.

(door Frank Pasmans)

uit: BOUWMAN, A. S. BOGAERTS (samenstelling en redactie),
2002. Salamanders. Jubileumbundel.
Uitgave: Salamandervereniging. ISBN 90-9016241-0.

Inleiding

Bij importen van salamanders komen vaak ziektekiemen mee die zich binnen de groep, vaak verzwakte en gestressde dieren, zodanig kunnen vermeerderen dat klinische ziekte optreedt. Vooral importen uit Azië worden vaak geteisterd door “salamanderpest”, een verzamelnaam voor aandoeningen die gepaard gaan met huidletsels. Ik schrijf dit stukje omdat vaak door liefhebbers allerlei, vaak gevaarlijke, medicijnen willekeurig worden gebruikt. Meestal wordt er geen echte diagnose gesteld, maar wordt er lustig Baytril gespoten en als de dieren dan sneuvelen “was er toch niets aan te doen”. Als een correcte diagnose gesteld wordt kunnen salamanders vaak succesvol worden behandeld.

Quarantaine

Ik wil als eerste nog eens de nadruk leggen op het belang van quarantaine bij nieuw verworven dieren (import of nakweek!): 4 weken strikte afzondering van de rest van de salamanders is zeker geen overdreven luxe. Bij mij zitten nieuwe dieren minstens 2 maanden volledig afgezonderd van de rest (aparte emmers, afzuigslangen). Een goed idee is de nieuwe dieren altijd als laatste te verzorgen.

Ziekten

Wanneer worden salamanders ziek? Salamanders zijn ongelofelijk taaie beesten die bij de juiste omstandigheden van licht, vocht, temperatuur, waterkwaliteit en hygiëne zeer zelden ziek zullen worden. Het voldoen aan soortspecifieke omgevingsvereisten is dan ook van groot belang. Zo kunnen territoriale salamanders, en dan vooral mannelijke dieren (zoals Pachytriton sp., Paramesotriton sp., Triturus vittatus), elkaar hetzij direct traumatiseren (bijtwonden), hetzij elkaar zodanig stresseren dat, zonder uitwendige ziektetekens, de dieren wegkwijnen. Salamanders uit koele biotopen (Euproctus sp., Hydromantes sp., Salamandra atra en vele andere) zullen in onze streken in de zomer vaak veel hogere temperaturen moeten trotseren dan ze aankunnen. Dit leidt tot verzwakking, allerlei infecties en sterfte. Bij gravende salamanders (zoals Tijgersalamanders, Ambystoma tigrinum) worden zeer vaak na enige tijd huidafwijkingen en sterfte vastgesteld. Oorzaak? De dieren worden vaak in terraria met aarde gehouden. Tijgersalamanders produceren enorm veel afval dat zich opstapelt in de bodem van de bak. Allerlei bacteriën kunnen zich dan in zulke mate opstapelen dat ze ziekte veroorzaken. Voor parasieten geldt hetzelfde principe: alle wildlevende salamanders zijn dragers van parasieten. In de natuur echter is de kans zeer klein dat parasieten die uitgescheiden worden weer door hetzelfde dier opgenomen worden. De lading parasieten die een in het wild levende salamander meedraagt heeft dan ook meestal geen invloed op de gezondheidstoestand van het dier. In een terrarium is dit even anders: ernstige infecties kunnen optreden door het beperkte volume van de bak. Deze infecties kunnen dan wel ziekte veroorzaken.

Antibiotica

Een woordje over het gebruik van antibiotica. Wat zeer belangrijk is bij het gebruik van antibiotica is de dosering. Onderdosering werkt de vorming van resistente bacteriestammen in de hand terwijl overdosering vergiftigingsverschijnselen kan veroorzaken. Ook de duur van de behandeling is belangrijk: een te korte behandeling kan de ziekte tijdelijk onderdrukken, waarna deze weer kan gaan floreren. Een te lange behandeling kan vergiftigingsverschijnselen veroorzaken.

Medicijnen

Hieronder geef ik een lijstje van veel gebruikte medicijnen voor de behandeling van enkele frequente aandoeningen.Enrofloxacine (Baytril): dit wordt vaak aangeprijsd als een soort van wondermiddel. Inderdaad is Baytril zeer werkzaam tegen zeer veel bacteriën. Baytril is helaas vaak minder werkzaam tegen bijvoorbeeld Aeromonas infecties. Het zijn juist deze Aeromonas infecties die vaak optreden en een belangrijke oorzaak zijn van de gevreesde “salamanderpest”.- Dosering: 10 mg/kg lichaamsgewicht oraal (voor een salamandertje van 10 gram is dit een heel klein volume). Baytril is een relatief veilig product. Belangrijkste bijwerking is een stoornis in de kraakbeenvorming bij jonge dieren. Of dit ook bij amfibieën zo is, is mij niet bekend.Amikacin, Gentamicin: Dit zijn antibiotica die meestal goed werkzaam zijn bij bacteriële infecties. Het zijn gevaarlijke producten: te hoge dosering of een te lange behandeling kunnen erge, onomkeerbare nierschade veroorzaken.- Dosering: Amikacin 5 mg/kg, om de 48 uur inspuiten, Gentamicin 2,5 mg/kg, om de 72 uur inspuiten. De duur van de behandeling is afhankelijk van de ernst van de aandoening en de snelheid van het genezingsproces. Gewoonlijk wordt behandeld gedurende 10 tot 14 dagen. Eventueel kan een bad gegeven worden: 8 mg/l water gedurende 7 dagen.Colistine-sulfaat: Meestal goed werkzaam bij bacteriële infecties. Er is weinig resistentie tegen colistine. Dit product is wel weer vrij giftig.- Dosering: bad met 200000 IE/100ml badwater. Hierin worden de dieren 2 x per dag 10 minuten gebaad. Meestal volstaat een behandeling van 7 tot 10 dagen.Fenbendazole (Panacur): Een uitstekend ontwormingsmiddel om rondworm infecties te behandelen. Rondworm infecties kunnen massaal optreden in kleine ruimte en dan problemen veroorzaken: slechte eetlust, vermageren en verzwakken. Hierdoor krijgen bacteriën dan vaak een kans om er nog een schepje bovenop te doen.- Dosering: 20 mg/kg oraal op drie achtereenvolgende dagen.Metronidazole (Flagyl): actief tegen o.a. amoeben en flagellaten. Vooral flagellaten kunnen in terraria massieve infecties veroorzaken. Symptomen hiervan zijn: slechte eetlust, dunne mest en in het eindstadium vaak ascites (vochtopstapeling in de buik). Opgelet: dit is weer een vrij giftig product.- Dosering: 50mg/kg oraal gedurende 5 opeenvolgende dagen.Voor aquatiele salamanders kan een 3 dagen durend bad gegeven worden: 500 mg metronidazole per 100 liter badwater. Dit kan eventueel herhaald worden.Keukenzout: Bij huidinfecties (vaak schimmels) is dit zeker het eerste dat u moet proberen! Concentratie: 3 tot 4 g/l. Ook tijdens andere behandelingen (bijvoorbeeld met colistine) kan 3 g/l toegevoegd worden. Preventief kan het absoluut geen kwaad in alle aquaria 1 g/l water toe te voegen!Turf/Sphagnum: Vooral landsalamanders met huidproblemen kunnen hier baat bij hebben. De lagere zuurgraad werkt schimmels en bacteriën tegen.

Conclusie

Voor u zelf begint te experimenteren is het raadzaam eerst een dierenarts op te zoeken die ervaring heeft met salamanders. Parasitologisch-, mycologisch- en bacteriologisch onderzoek kunnen dan leiden tot een juiste diagnose met een succesvolle behandeling tot gevolg.